Κατανοώντας τον διαβήτη

Τι είναι ο διαβήτης ή Σακχαρώδης διαβήτης;

Σακχαρώδης διαβήτης ονομάζεται το σύνολο χρόνιων ασθενειών που επηρεάζουν τον τρόπο που χρησιμοποιεί το σώμα την τροφή για να παράξει την απαραίτητη για τη ζωή του ενέργεια. Ο διαβήτης είναι μια διαταραχή στο μεταβολισμό των υδατανθράκων (σάκχαρα και άμυλο), και επηρεάζει επίσης και τον μεταβολισμό των λιπών και των πρωτεϊνών. Αυτό οδηγεί σε υπεργλυκαιμία (αυξημένη γλυκόζη αίματος), που όταν διαρκεί για μεγάλο χρονικό διάστημα μπορεί να οδηγήσει σε βλάβες σε διάφορα σημεία του σώματος.

Υπάρχουν δύο βασικές μορφές σακχαρώδη διαβήτη:

• ο τύπου 1 (ινσουλινοεξαρτώμενος ή νεανικός) και
• ο τύπου 2 (μη ινσουλινοεξαρτώμενος ή των ενηλίκων).

Υπάρχουν και δευτερεύουσες μορφές διαβήτη, που προκαλούνται από καταστάσεις όπως παγκρεατική νόσος, κύηση (σακχαρώδης διαβήτης της κύησης), ορμονικά και γενετικά προβλήματα καθώς και από τη χορήγηση ορισμένων φαρμάκων.

Διαβήτης τύπου 1

Ο διαβήτης τύπου 1 είναι η νόσος κατά την οποία το πάγκρεας παράγει λίγη ή καθόλου ινσουλίνη. Η ινσουλίνη είναι η ορμόνη που μεταφέρει τη γλυκόζη μέσα στα κύτταρα προκειμένου να χρησιμοποιηθεί ως ενέργεια (το καύσιμο δηλαδή) και ως αποθήκευση με τη μορφή του γλυκογόνου (αποθήκευση). Η γλυκόζη προέρχεται από την αποδόμηση των τροφών στα θρεπτικά τους συστατικά (μόρια). Επιπλέον, η ινσουλίνη διεγείρει την πρωτεϊνοσύνθεση και την αποθήκευση ελεύθερων λιπαρών οξέων στις αποθήκες λίπους. Όταν κάποιος έχει έλλειψη επαρκούς ινσουλίνης, οι ιστοί του σώματος έχουν μικρότερη πρόσβαση, δεν λαμβάνουν δηλαδή, επαρκείς ποσότητες σε βασικά θρεπτικά στοιχεία για την απαιτούμενη καύση και αποθήκευση. Ο διαβήτης τύπου 1 συνήθως αναπτύσσεται πριν την ηλικία των 30.

Διαβήτης τύπου 2

Στον διαβήτη τύπου 2 το πάγκρεας εκκρίνει μεν κάποια ποσότητα ινσουλίνης αλλά είτε είναι πολύ λίγη είτε είναι ανεπαρκής. Επίσης, οι υποδοχείς ινσουλίνης που ελέγχουν την μεταφορά γλυκόζης μέσα στα κύτταρα μπορεί να μην λειτουργούν κανονικά (αντίσταση στην ινσουλίνη) ή να είναι μειωμένος ο αριθμός τους. Ο διαβήτης τύπου 2 είναι η συχνότερη μορφή διαβήτη, θεωρείται διατροφο-εξαρτώμενη πάθηση και αναπτύσσεται συνήθως σε ενήλικες άνω των 40 ετών. Μολονότι υπάρχει γενετική προδιάθεση και ευαισθησία για διαβήτη τύπου 2, οι περιβαντολογικοί παράγοντες όπως η άσκηση και η διατροφή παίζουν καθοριστικό ρόλο στην εμφάνιση και έκβαση της νόσου. Ο διαβήτης τύπου 2 μπορεί επίσης να προκύψει επίσης και ως συνέπεια της παχυσαρκίας.

Ποια είναι τα συμπτώματα του διαβήτη;

Οι ασθενείς με διαβήτη τύπου 1 συχνά αναφέρουν ταχέως αναπτυσσόμενα συμπτώματα ενώ στον διαβήτη τύπου 2 τα συμπτώματα συνήθως αναπτύσσονται βαθμιαία και μπορεί να εμφανιστούν μετά από πολλά χρόνια από την πραγματική έναρξη της νόσου. Μερικά από τα συμπτώματα του διαβήτη τύπου 1 και τύπου 2 περιλαμβάνουν τα παρακάτω:

• Αιφνίδια απώλεια βάρους
• Συχνή διούρηση
• Μεγάλη πείνα
• Υπερβολική δίψα
• Θόλωση όρασης και κόπωση
• Στεγνό, κνησμώδες δέρμα
• κοψίματα ή έλκη που επουλώνονται αργά.
• Περισσότερες λοιμώξεις από το φυσιολογικό

Ποια μακροπρόθεσμα προβλήματα υγείας επιφέρει ο διαβήτης;

Τα υψηλά επίπεδα γλυκόζης που δημιουργούνται από το διαβήτη, όταν αυτά δεν ρυθμίζονται, μπορεί να καταστρέψουν μικρά και μεγάλα αιμοφόρα αγγεία και νεύρα ενώ ο διαβήτης μπορεί να μειώσει την ικανότητα του οργανισμού να αντιμετωπίζει τις λοιμώξεις. Εξαιτίας αυτών των μεταβολών, τα άτομα με διαβήτη είναι πιθανότερο να παρουσιάσουν τις παρακάτω σοβαρές επιπλοκές.

• Εγκεφαλικό επεισόδιο: Προκαλεί νευρολογικό έλλειμμα, οδηγώντας σε αιμωδίες, αδυναμία, δυσχέρεια στην ομιλία, τον συντονισμό ή την βάδιση.
• Οφθαλμοπάθεια: Μπορεί να εμφανιστούν τυφλά σημεία ή μέχρι και ολική τύφλωση.
• Καρδιοπάθεια: Μπορεί να προκληθεί έμφραγμα του μυοκαρδίου ή συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια.
• Νεφροπάθεια: Μπορεί να προκληθεί νεφρική ανεπάρκεια.
• Κυκλοφορικά προβλήματα: Μπορεί να αναπτυχθούν έλκη που δεν επουλώνονται εύκολα. Σε προχωρημένες περιπτώσεις, μπορεί να αναπτυχθεί γάγγραινα που μπορεί να οδηγήσει μέχρι και σε ακρωτηριασμούς.

Οι ασθενείς με διαβήτη θα πρέπει να ελέγχονται τακτικά για σημεία αυτών των επιπλοκών, αλλά είναι πολύ σημαντικό να θυμόμαστε ότι πολλές εξ αυτών μπορεί να μειωθούν ή να καθυστερήσουν με την καλή ρύθμιση της γλυκόζης του αίματος και τακτική θεραπεία.

Πρόληψη σακχαρώδη διαβήτη

Η πρόληψη είναι η καλύτερη θεραπεία και προκειμένου να προλάβουμε την εμφάνιση σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2, οφείλουμε να ασχοληθούμε με τους παράγοντες κινδύνου που μπορούμε να επηρεάσουμε. Αυτοί είναι 2:
1. ο τρόπος ζωής και
2. οι διατροφικές μας συνήθειες.
Ενώ ο διαβήτης τύπου 1 έχει έντονη γενετική προδιάθεση που μεταφέρεται από γενιά σε γενιά, ο διαβήτης τύπου 2 έχει πιο έντονη την περιβαντολογική επιρροή για την εμφάνισή του. Για αυτό άλλωστε ανήκει στην κατηγορία των διατροφο-εξαρτώμενων παθήσεων.

Μολονότι, υπάρχουν πολλοί μύθοι ότι τα πολλά γλυκά μόνο οδηγούν στο ζάχαρο (δηλαδή διαβήτη), η εμφάνισή του και κατ επέκταση η πρόληψη του διαβήτη τύπου ΙΙ βασίζεται σε ολόκληρη τη διατροφική μας συμπεριφορά και όχι μόνο στα γλυκά. Οι φυτικές (διαιτητικές) ίνες, η συστηματική άσκηση, το επαρκές νερό, η στοχευμένη διατροφή με βάση τις γενετικές μας ευαισθησίες είναι τα βασικά που θα μας βοηθήσουν να εξισορροπήσουμε τυχόν γενετική μας προδιάθεση για διαβήτη τύπου 2 και να κερδίσουμε ποιότητα ζωής για περισσότερα χρόνια. Η σωστή παρακολούθηση από έμπειρο διατροφολόγο-διαιτολόγο, όσο το δυνατό νωρίτερα στη ζωή μας, εγγυάται τη σωστή και στοχευμένη διατροφική μας εκπαίδευση που θα ευνοήσει και θα ενισχύσει την πρόληψη αλλά και τη θεραπεία, στην περίπτωση που έχει ήδη εκδηλωθεί ο σακχαρώδης διαβήτης.

Διεθνείς αναφορές: 

1. Centers for Disease Control and Prevention (CDC) – https://www.cdc.gov/diabetes/basics/diabetes.html

2. Diabetes Symptoms and causes Mayo Clinic – https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/diabetes/symptoms-causes/syc-20371444

3. Diabetes Overview Complications American Diabetes Association (ADA) – https://www.diabetes.org/diabetes/complications

4. Long-term complications of diabetes MedlinePlus – https://medlineplus.gov/ency/patientinstructions/000327.htm