Είναι γραμμένο στα γονίδιά μου…
«Πάντα είχα παραπάνω κιλά, έτσι είμαι εγώ!», «Ήταν γραφτό μου να πάθω διαβήτη», «Όλοι στην οικογένεια έχουν υπέρταση, έτσι έχω κι εγώ, είναι οικογενειακό μας!»
Μήπως αυτές οι φράσεις σου είναι οικίες;
Υπάρχουν πολλά χαρακτηριστικά, που κληρονομούμε από τους γονείς μας και είναι ικανά να καθορίσουν, όχι μόνο το εξωτερικό παρουσιαστικό μας, αλλά επίσης και την υγεία και την ευεξία μας καθόλη την διάρκεια της ζωής μας. Υπάρχει, όμως, “κάτι» στο DNA μας, που να καθορίζει αν θα είμαστε παχύσαρκοι, διαβητικοί, υπερτασικοί ή ακόμα και το κατά πόσο θα είμαστε επιρρεπείς στα αισθητικά σημάδια της γήρανσης (π.χ. ρυτίδες) ;
ΝΑΙ, σίγουρα υπάρχει.
Αυτό, δηλαδή, σημαίνει ότι είμαστε γεννημένοι να ζήσουμε «στο έλεος» της γενετικής μας προδιάθεσης και των κληρονομήσιμων χαρακτηριστικών μας και δεν υπάρχει τίποτα που μπορούμε να κάνουμε για αυτό;
ΌΧΙ, σίγουρα, ΌΧΙ.
Οι πολυπαραγοντικές ασθένειες
Αν εξαιρέσουμε τις γενετικά σπάνιες ασθένειες (rare diseases) όλες οι άλλες είναι πολυπαραγοντικές ασθένειες (όπως για παράδειγμα οι καρδιοαγγειακές, ο διαβήτης τύπου 2, η παχυσαρκία κ.α.) και οφείλονται σε μακροπρόθεσμες και συνεχείς αλληλεπιδράσεις μεταξύ δύο σημαντικών παραγόντων:
- Της γενετικής προδιάθεσης (το DNA μας) και
- Των περιβαλλοντικών επιρροών (οι επιλογές μας).
Σε όλα τα θέματα υγείας, που πιθανόν να αντιμετωπίσουμε κατά τη διάρκεια της ζωής μας μπορούμε εύκολα να κατηγορήσουμε τα γονίδια μας (το «πεπρωμένο» μας). Είναι το πιο εύκολο, που μπορούμε να κάνουμε. Ωστόσο, όταν πρόκειται για την υγεία μας, θα πρέπει να παραδεχτούμε ότι κάνοντας το πιο εύκολο δεν λαμβάνουμε απαραίτητα τα αποτελέσματα, που θα μας κρατήσουν σώους και υγιείς. Η προσωπική μας «ελεύθερη βούληση» κρίνεται αναγκαία αν θέλουμε να αναστρέψουμε τυχόν γενετική μας προδιάθεση και να χαρούμε χρόνια υγεία και ευεξία.
Η γενετική μας προδιάθεση.
Ναι, πράγματι.
Προς το παρόν, εν έτοι 2022, δεν μπορούμε να αλλάξουμε τη γενετική μας προδιάθεση. Αυτό όμως, που μπορούμε να κάνουμε είναι είναι να τη μάθουμε. Χρειάζεται να γνωρίζουμε τι είδους γενετική προδιάθεση έχουμε και σε τι βαθμό, ώστε να πράξουμε αναλόγως με τις κατάλληλες επιλογές όσο το δυνατό πιο νωρίς.
Αξίζει να διευκρινιστούν, σε αυτό το σημείο, κάποια σημεία που εύκολα μπορεί κανείς να παρερμηνεύσει. Το DNA μας είναι αυτό που μας κάνει μοναδικούς και υποδεικνύει την γενετική μας προδιάθεση, αλλά το DNA δεν είναι το «πεπρωμένο» μας. Μπορούμε να σκεφτούμε το DNA μας ως τον «καμβά», που μας χάρισαν οι γονείς μας. Τα χρώματα, οι σκιάσεις, η ζωγραφιά, και η πραγματική μετατροπή ενός κενού καμβά σε ένα μοναδικό πίνακα, είναι αποκλειστικά δική μας υπόθεση και καθορίζεται από τις καθημερινές αποφάσεις και επιλογές μας.
Προκειμένου να κατανοήσουμε επακριβώς τη δύναμη, που έχουν οι προσωπικές μας καθημερινές επιλογές και τον τρόπο με τον οποίο είναι ικανές να επηρεάσουν τη γενετική μας προδιάθεση, θα ήθελα να παρουσιάσω εδώ, μερικά αντιπροσωπευτικά, επιστημονικά αποτελέσματα.
Οι διατροφικές επιλογές μας: Η Μεσογειακή διατροφή
Ανάμεσα σε όλες τις εν δυνάμει διατροφικές μας επιλογές, το μοντέλο της παραδοσιακής Μεσογειακής διατροφής είναι αυτό που έχει μελετηθεί πληρέστερα και κατέχει το μεγαλύτερο όγκο επιστημονικών αποδείξεων.
Το 2010, δημοσιεύσαμε τα πρώτα αποτελέσματα για την διατροφογενομική επίδραση των πολυφαινόλων του παρθένου ελαιόλαδου, στα πλαίσια μιας Μεσογειακής Διατροφής. Αυτή η μελέτη περιλάμβανε δοκιμές σε 90 υγιείς εθελοντές, που συμμετείχαν για διάρκεια 3 μηνών σε πρόγραμμα Μεσογειακής διατροφής. Τα αποτελέσματα έδειξαν, για πρώτη φορά, μείωση στην έκφραση των γονιδίων με σημαντικό ρόλο στην αθηροσκλήρωση, την φλεγμονή και το οξειδωτικό στρες. Παράλληλα, αυτή η μείωση στη γονιδιακή έκφραση συνοδευόταν από αντίστοιχη μείωση στις τιμές συστημικών δεικτών στο πλάσμα του αίματος. Αυτό σημαίνει πως η κατανάλωση Μεσογειακής διατροφής και παρθένου ελαιόλαδου όχι μόνο ήταν ικανή να «μιλήσει» σε γονίδια στον πυρήνα των κυττάρων μας, αλλά έκανε το ίδιο και σε άλλους δείκτες-μόρια, που κυκλοφορούν στο αίμα μας. Είναι σημαντικό να υπογραμμίσουμε ότι αυτά τα ευεργετικά αποτελέσματα σημειώθηκαν μόλις 3 μήνες μετά την κατανάλωση μεσογειακής διατροφής με παρθένο ελαιόλαδο. Είναι επίσης σημαντικό να θυμηθούμε ότι το παρθένο ελαιόλαδο και το έξτρα παρθένο ελαιόλαδο διαφέρουν από ένα κοινό ελαιόλαδο στο ότι είναι εκείνα που περιέχουν υψηλή ποσότητα φαινολικών συστατικών. Τα συγκεκριμένα αποτελέσματα προσέλκυσαν την προσοχή του διεθνούς τύπου καθώς, για πρώτη φορά, είχαμε επιστημονικά δεδομένα ότι η παραδοσιακή μεσογειακή διατροφή μπορεί να επηρεάσει την έκφραση ανθρώπινων γονιδίων.
Τα διατροφογενετικά αποτελέσματα της μελέτης PREDIMED
Τρία χρόνια μετά, το 2013, αποτελέσματα από την ισπανική μελέτη PREDIMED έδειξαν ότι η πιστή κατανάλωση μεσογειακής διατροφής μπορεί να επηρεάσει τα επίπεδα της γλυκόζης νηστείας και την πιθανότητα εγκεφαλικού επεισοδίου, ακόμα και σε όσους φέρουν γενετική προδιάθεση για την εν λόγω επιπλοκή. Σε αυτή τη μελέτη, συμμετείχαν 7447 εθελοντές οι οποίοι έλαβαν παρακολούθηση και καθοδήγηση για μία διάρκεια 5 ετών. Τα άτομα, που είχαν την «άτυχη» εκδοχή του πολυμορφισμού (ΤΤ) στο γονίδιο TCF7L2, αναμενόταν να έχουν υψηλότερη συγκέντρωση γλυκόζης νηστείας και μεγαλύτερη συχνότητα εμφάνισης εγκεφαλικών επεισοδίων, διότι αυτή η εκδοχή του πολυμορφισμού σχετίζεται με την εμφάνιση Σακχαρώδους Διαβήτη τύπου 2.
Τα αποτελέσματα της μελέτης PREDIMED, όμως, έδειξαν ότι κάτι τέτοιο δεν συνέβη. Οι «άτυχοι» φορείς αυτού του πολυμορφισμού (ΤΤ) στο γονίδιο TCF7L2 , μπόρεσαν να ουδετεροποιήσουν την γενετική τους προδιάθεση και να συμπεριφερθούν όπως οι «τυχεροί» φορείς. Το κατάφεραν με το να ακολουθήσουν πιστά την παραδοσιακή Μεσογειακή διατροφή για διάρκεια σχεδόν 5 ετών.
Η πρόληψη είναι επιλογή μας!Η πρόληψη είναι τρόπος ζωής
Καθημερινά δημοσιεύονται περισσότερα επιστημονικά δεδομένα, που αφορούν μεγάλη ποικιλία γενετικών δεικτών και πολυμορφισμών και που, στο σύνολό τους, επιβεβαιώνουν τη δύναμη που ασκούν οι επιλογές του τρόπου ζωής μας, του λεγόμενου lifestyle, στον έλεγχο της γενετική μας προδιάθεσης. Συνεπώς, την επόμενη φορά που θα θελήσετε να κατηγορήσετε τα γονίδιά σας για την υψηλή αρτηριακή σας πίεση, ή τα έξτρα κιλά σας θυμηθείτε πως: Το DNA δεν είναι το πεπρωμένο μας. Το να κατηγορούμε τα γονίδια μας ίσως είναι το πιο εύκολο πράγμα, αλλά δεν αντιπροσωπεύει πάντα την αλήθεια.
Είναι επιλογή μας αν θα αφήσουμε τους επιστήμονες να μας δείξουν τον τρόπο για να «διορθώσουμε» την γενετική μας προδιάθεση και να υιοθετήσουμε ένα lifestyle, που αγαπάμε και αγαπά την υγεία μας.
